چکیده
زمینه. در سالهای اخیر افزایش تولید محصولات پلاستیکی و تجمع ضایعات و باقیمانده های آنها در اکوسیستمهای آبی و خشکی به عنوان چالش جدی زیست محیطی معرفی شده است. ترکیبات پلاستیکی با فرمولاسیونهای مختلف بهصورت گسترده در صنایع بستهبندی مواد غذایی، دارویی، بهداشتی و غیره استفاده میشوند. با توجه به مقاومت بالای مشتقات مختلف پلاستیک، ماندگاری آنها در طبیعت بالا بوده و به دنبال آن احتمال آلودگی زیست محیطی افزایش یافته و سلامت انسان و موجودات زنده را به مخاطره می اندازد. استفاده از ترکیبات نرم کننده و ثانویه به منظور ایجاد تغییرات ساختاری میتواند این اثرات سمی را چندین برابر کند. بر اساس دادهها و گزارشات موجود، ورود ذرات نانو و میکروپلاستیک از طریق تماس پوستی، گوارشی و حتی تنفسی موجب بروز برخی از بیماریها در انسان و سایر موجودات میگردد. مطالعات اخیر وجود ذرات پلاستیکی را در سیستم گردش خون افراد سالم نیز تایید کرده است. ذرات پلاستیکی از طریق مکانیسم های گوناگون آسیب سلولها را در اندامهای مختلف القاء میکنند. سیستم گردش قلبی-عروقی و سلولهای آندوتلیال دیواره عروقی نیز از این امر مستثنی نمی باشد.
روش‌کار. در این مطالعه مروری، مکانیسم های مختلف آسیب سلولهای آندوتلیال توسط مشتقات پلاستیک بررسی شده است.
یافته‌ها. دادهها حاکی از آن است که ذرات پلاستیک از طریق مکانیسم های مختلف موجب آسیب سلولهای آندوتلیال دیواره عروقی میشوند. کاهش میزان بقاء سلولی (القاء مرگ اتوفاژیک، و آپوپتوتیک)، آسیب میتوکندری، افزایش میزان تولید رادیکالهای آزاد اکسیژن، گسستگی ارتباط فیزیکی بین سلولها و غیره از جمله این تغییرات است.
نتیجه‌گیری. نتایج حاصل از این مطالعه میتواند در درک درست آسیبهای بافت قلبی-عروقی توسط ذرات نانو و میکروپلاستیک و ابداع روشهای پیشگیرانه و یا درمانی مناسب کمک کننده باشد.
پیامدهای عملی. بررسی عملکرد ذرات پلاستیک بر سیستمهای بیولوژی از قبیل سیستم قلبی-عروقی میتواند دانش ما را در خصوص نحوه ایجاد عوارض بافتی در بدن افزایش دهد. درک این مکانیسمها در جلوگیری از اثرات سمی بیشتر و ابداع و توسعه روشهای درمانی کارآمد موثر است.