گیلن‌باره و واکسیناسیون کووید-19: یک مطالعه مروری نظام مند

چکیده

زمینه. گزارش‌هایی مبنی بر بروز سندرم گیلن‌باره به دنبال واکسیناسیون کووید-19 وجود داشته و لزوم توجه به اطمینان از ایمن بودن واکسیناسیون کووید-19 را می‌طلبد. لذا هدف از انجام این مرور نظام‌مند، بررسی ارتباط بین واکسیناسیون کووید-19 و بروز سندرم گیلن‌باره (GBS) در صورت وجود و تعیین نوع واکسن است.

روش کار. در تیرماه 1400 پایگاه‌های داده‌ مدلاین (از طریق PubMed)، اسکوپوس، کوکران و ISI جست و جو گردید تا مقالات منتشر شده و نشده در این باره مشخص شوند. در طرح اجزای چهارگانه سؤال بالینی مطرح‌شده (PICO)، جمعیت (Population) مورد بررسی «تمام افرادی که تحت واکسیناسیون کووید-19 قرار گرفته‌اند» تعیین شد، مداخله (Intervention) «دریافت انواع واکسن‌های کووید-19» و نتیجه‌ بالینی مورد نظر (Outcome)، «بروز سندرم گیلن‌باره به دنبال دریافت واکسن» در نظر گرفته‌شد. در این مرور نظام‌مند، مقالات توصیفی از نوع گزارش مورد یا موارد وارد مطالعه گردید. ابزار موسسه‌ Joanna Briggs جهت ارزیابی نقّادانه‌ مقالات وارد شده به مطالعه به کار گرفته‌شد.

یافته‌ها. در مجموع 12 گزارش یا سری مورد شامل 21 بیمار وارد مطالعه شد. بیش از نیمی از بیماران مرد بودند و میانگین سنی بیماران مرد کمتر از زنان بود. از نظر نوع واکسن، رایج‌ترین نوع واکسن تزریقی Oxford/AstraZeneca بود و همه موارد به جز یک بیمار تنها یک دوز از واکسن را دریافت کرده بودند. با توجه به فاصله زمانی بین دریافت واکسن و شروع علایم GBS، کمترین میانگین فاصله زمانی مربوط به واکسن بی‌نام مبتنی بر وکتور و بیشترین مربوط به Oxford/AstraZeneca بود.

نتیجه‌گیری. در این مرور نظام‌مند مطالعات گزارش مورد، وجود رابطه‌ای علیتی بین تجویز واکسن کووید-19 و بروز سندرم گیلن‌باره تأیید یا رد نمی‌گردد. کشف چنان ارتباطی مستلزم مطالعات مورد شاهدی گسترده‌ای است.

پیامدهای‌عملی. بیشترین موارد بروز سندرم گیلن‌باره به دنبال تزریق واکسن تولید مشترک آکسفورد/آسترازنکا بوده‌است و اکثریت بیماران تنها یک دوز واکسن دریافت کرده‌بودند. ضعف پیش‌رونده‌ دوطرفه‌ اندام تحتانی، پارستزی و بی‌حسی اندام‌ها، درد منتشر بدن و کمر درد شایع‌ترین علایم گیلن باره در بیماران بودند.